In België en Nederland kan een huisdier geen erfgenaam zijn, hij kan alleen geërfd worden. Wie neemt de zorg over als jij er niet meer bent? Wij verdiepten ons in dit onderwerp en willen je met dit artikel informeren over het belang van een testament. Denk nu al na over later, je huisdier zal je er dankbaar voor zijn!

Vroeger nadenken over later

Misschien ben je alleenstaand en heb je geen familieleden en dus geen erfgenamen? Dan belandt je huisdier hoogstwaarschijnlijk in het asiel. Heb je wel familieleden, dan bestaat de kans dat ze niet staan te springen om de zorg voor je beste maatje op hun te nemen. Misschien heb je wel helemaal geen band (meer) met deze familieleden… Dit kan resulteren in alsnog een asielopname, in het weggeven of verkopen van je huisdier aan de eerste de beste, of, in het ergste geval, soms zelfs euthanasie. Heb je het al eens met hun besproken? Geen leuk gesprek maar je weet in ieder geval wel waar je staat.

Via een huisdierenclausule in een testament kan je zelf iemand anders aanduiden die de zorg voor je huisdier zal overnemen moest jij vroeger doodgaan.

Als alleenstaande komt deze kwestie vaker naar boven omdat er geen partner is die de zorg meteen overneemt. Maar ook als je wel een partner hebt, is het geen overbodige luxe bepaalde zaken evengoed vast te leggen. Je weet nooit dat er jullie beiden iets overkomt of dat je alleen komt te staan en vergeet een regeling te treffen en helaas ook komt te overlijden.

Uit een peiling van het Netwerk Notarissen bleek dat meer dan de helft van de huisdierenbaasjes in Nederland niets geregeld heeft voor de verzorging van hun huisdier als ze dat zelf niet meer kunnen. 62% zou dat wel willen en ruim een kwart zou daarvoor ook geld ter beschikking willen stellen.

Andere toepassingen van een huisdierenclausule

• Niet onbelangrijk, je kan ook een huisdierenclausule laten opnemen in een samenlevingscontract of je huwelijkse voorwaarden! Zo spreek je onderling af wie het huisdier krijgt bij scheiding en of jullie bijvoorbeeld beiden wel de zorg (en de daarbij horende kosten) of een bezoekrecht blijven delen, een zogenaamd co-ouderschap. Regel je niets dan zal een rechter beslissen wie officieel eigenaar is van het dier.
• Ook in een zorgvolmacht (in Nederland een levenstestament of algemene volmacht) kan je de zorg voor je huisdier(en) laten opnemen, moest je zo ziek zijn dat je zelf de zorg niet meer kan opnemen of geen beslissingen meer kan nemen. Je bent dan ‘wilsonbekwaam’, bijvoorbeeld bij vergevorderde dementie of als je in een coma beland na een ongeval. Hier hoort dan soms ook een verhuis naar een woonzorgcentrum of een verpleegtehuis bij. Je kan dit, net zoals bij een testament, koppelen aan een geldsom. In dit geval komt het geld vanaf je eigen rekening en zullen er dan ook geen heffingen op van toepassing zijn. De persoon die je als gevolmachtigde aanduid, zal dan over het bedrag kunnen beschikken om de zorg voor je dier(en) te bekostigen.

Een testament opstellen

Via een testament kan je bezittingen en eigendommen overdragen waarvoor de erfgenaam niet door de wet is vastgelegd. Zo kan je een specifiek persoon, een asiel of een opvangorganisatie aanduiden die na jouw dood de zorg over je huisdier(en) zal overnemen. Je kan ook een bedrag vastleggen dat moet dienen voor de zorg van je huisdier(en). Verder kan je ook bepalen dat je dieren niet naar een asiel mogen gaan, dat ze samen moeten blijven of dat ze bijvoorbeeld bepaalde specifieke zorgen moeten krijgen.

Erfgenamen

Als iemand overlijdt, en er is geen testament, dan wijst de wet de erfgenamen aan. De wet heeft daarvoor een rangschikking opgesteld volgens orde( en graad) in België en Nederland. Naast de wettelijke regeling heb je een zekere vrijheid om zelf je nalatenschap te regelen via een testament, huwelijkscontract, samenlevingscontract of legaten.

Erfgenamen worden ingedeeld in verschillende groepen:

1. Partner, kinderen en hun afstammelingen.
2. Ouders, broers, zussen en afstammelingen.
3. Grootouders met hun (klein)kinderen, ooms, tantes, neven, nichten.
4. Overgrootouders en hun afstammelingen.

Zijn er helemaal geen erfgenamen? Dan gaat je erfenis naar de staat.

Soorten testamenten

• Een eigenhandig testament (in Nederland codicil) is handgeschreven, gedateerd en ondertekend. Je kan dit ergens bewaren waar mensen het zullen vinden (bijvoorbeeld als je je wensen duidelijk wil maken naar je partner of ouders of kinderen waarvan je wel weet dat ze hier rekening mee zullen houden). Wil je echter zeker zijn dat het correct nageleefd wordt en rechtsgeldig is, dan laat je het best bewaren bij je notaris die het zal registreren in een Centraal Register.
• Een authentiek testament stelt je notaris op volgens jouw wensen. Hij bewaart het en registreert het in het Centraal Register. Een testament samen met een notaris opstellen heeft heel wat voordelen. De zorg voor je huisdieren zal waarschijnlijk ook niet het enige zijn wat je wil laten opnemen. De notaris kent de erfrechtwetgeving en zal waarschijnlijk aan heel wat extra zaken denken die uiteindelijk in jouw voordeel, of vooral dat van je erfgenamen, zal uitdraaien.

Je kan een testament op ieder moment weer aanpassen. Je kan verder ook verwijzen naar een document met alle informatie over je huisdier(en) of verwijzen naar je vaste dierenarts die alle informatie over je huisdier heeft en waarbij de persoon ten rade kan gaan.

Wie neemt de zorgen over?

Ondanks dat de info in je testament enkel voor jou (en je notaris bij registratie) gekend is, dringen we er sterk op aan om je genomen beslissingen eerst te bespreken met de betrokken partijen. Zo zijn ze op de hoogte van je wens, kunnen ze aangeven of ze het zien zitten (en kan je nog op zoek naar een alternatief) en hebben ze ook meteen weet van het bestaan van het testament moest je komen te overlijden. Vooral bij een handgeschreven testament is dat best belangrijk aangezien zij het bestaan en de plaats van bewaring van het testament kunnen aanduiden.

Kies je een asiel of opvang dan kan je onderling bekijken hoe dit wordt aangepakt. De aanpak zal van instantie tot instantie verschillen. Vaak volgt er een gesprek waarbij ook meteen meer informatie over je huisdieren zal uitgewisseld worden. Je kan kiezen voor een asiel of opvang omdat je ze al jaren volgt of je huisdier bij hun geadopteerd werd, of omdat je weet dat zij voor een huiselijk opvanggezin zullen zorgen in afwachting van een nieuwe thuis. Heb je je keuze gemaakt en kies je een asiel of vereniging? Zorg dan dat je duidelijk de officiële, statutaire naam hebt en vermeld alsook de officiële hoofdzetel en het Kamer van Koophandel nummer.

Een executeur voor je testament

Duidt eventueel ook een toezichthouder of executeur aan in je testament. Dit kan je notaris zijn, die toezicht houdt op het naleven van je wensen en het juiste gebruik van het geldbedrag dat je eventueel hiervoor aan de kant zet. Het kan echter ook een familielid of een vriend zijn die je hiervoor aanduid en die de persoon in kwestie zal aanspreken als hij denkt dat iets niet naar jouw wens gebeurt.

Een executeur kan de administratieve zaken regelen, zoals het betalen van je rekeningen of het regelen van je uitvaart. De keuze om voor een executeur te gaan kan onenigheid tussen verschillende erfgenamen voorkomen.

Wat is een legaat?

Een legaat kan je zien als een schenking van een goed. Vooral bij asielen zal je misschien al gehoord hebben van “nalatenschap door legaten” of het voordeel van “duo-legaten”. Je kan na je overlijden een geldsom schenken aan een asiel of vereniging via een legaatakte. Dit kan je doen zonder voorwaarden, maar je kan ook een regeling treffen dat zij een geldsom krijgen in ruil voor het opvangen en herplaatsen (of in sommige gevallen het permanent opvangen) van je huisdier(en).

Laat je je dier na aan vrienden of familie, dan kan je ook voor hun een bedrag apart zetten. Heb je een hond met verschillende gezondheidsaandoeningen waarvan de financiële kosten zwaar kunnen doorwegen? Probeer dan te zorgen dat de persoon die de zorg overneemt niet in de kou blijft staan.

Een legaat kan vastgelegd worden in een legaatakte (bijkomstig aan je testament of als je er geen hebt) of als toevoeging in je testament.

Er zijn verschillende soorten legaten. De juridische kant hiervan, zeker bij het nalaten van een volledige erfenis, bespreek je uiteraard uitgebreid met een notaris.

Veranderende situatie in België

In België bestaat tot 1 juli 2021 het concept van een duo-legaat waarbij je een som geld of een bepaald onderdeel van je bezittingen schenkt aan een familielid en een andere som of eigendom aan een goed doel. Voordeel hierbij is dat het goede doel de successierechten van het familielid zal overnemen en een verlaagd tarief betaald. Dit is vooral interessant wanneer het om een ver familielid of een naaste vriend(in) gaat die zo onder hoge successierechten kan uitkomen.

Vanaf 1 juli 2021 zal het echter niet langer mogelijk zijn om erfbelasting te besparen via de techniek van het duo-legaat. Je zal er geen erfgenamen meer fiscaal mee kunnen bevoordelen. Je kan vanaf dan gebruik maken van de vriendenerfenis. Je kan zo een deel van je erfenis in een testament nalaten aan een “beste vriend” tegen het laagste tarief dat bestaat voor de erfbelasting, dus 3 % (zoals voor erfgenamen in eerste graad, bijvoorbeeld je kinderen) in plaats van het normale tarief van 25 %. Het bedrag dat je tegen dat voordelig tarief kunt nalaten, is wel beperkt tot € 15 000.

Om het wegvallen van het duo-legaat te compenseren zullen vanaf 1 juli 2021 liefdadigheidsinstellingen in België, net zoals reeds in Nederland géén erfbelasting meer moeten betalen als je hen iets nalaat via je testament. Idem dito overigens als je bij leven een schenking doet voor het goede doel: de liefdadigheidinstelling zal 0% schenkbelasting verschuldigd zijn.

Er is ook nog een andere optie: een dierenfonds op naam. Wil je een aardige som apart zetten voor de zorg van je huisdier, bespreek dan de oprichting van een speciaal fonds met je notaris.

Successierechten of erfbelasting

Het zou kunnen dat de fiscus successierechten of een erfbelasting opeist, aangezien je een bezit en eventueel een hele geldsom aan iemand anders schenkt. Maak je bijvoorbeeld 10 000 euro vrij voor de zorgen van je dier, dan zal de fiscus een belasting aanslaan op dat bedrag. Het percentage dat wordt toegepast om het bedrag te berekenen is afhankelijk van wie je als erfgenaam benoemd. Hoe meer verwantschap, hoe minder belasting. Een verre neef of een vriendin zal dus veel meer belasting betalen dan een broer.

Bij erkende asielen of organisaties met een ANBI status is in Nederland geen erfbelasting van toepassing. Vanaf juli 2021 zal dit ook van toepassing zijn in België voor liefdadigheidsinstellingen.

Voorbeeld van een testament

“Hierbij bepaal ik, (je voornamen en achternaam), geboren op (je geboortedatum) te (je geboorteplaats) met rijksregister (nummer) en wonende te (je adres), het volgende:

Ik herroep alle voor heden door mij gemaakte testamenten.

Mijn huisdieren legateer ik aan (voornamen, achternaam, geboortedatum, rijksregisternummer, adres).

Voor de zorgen van mijn dieren werd een bedrag opzij gezet via een speciale rekening met nummer (ibannummer) bij bank (naam van bank).

Ik wil niet dat mijn dieren in een asiel belanden. De honden moeten ook tot hun dood samen blijven en steeds aangelijnd worden uitgelaten. Indien hun gezondheid dit vraagt, moeten ze ook levenslang een strikt dieet volgen.

Getekend te (plaats) op (datum),

(je handtekening)”

Meer informatie

Woon je in België dan kan je verschillende interessante brochures over erfrecht bekijken via de site van Notaris.be.

Woon je in Nederland en wil je graag meer informatie over erfenissen? Lees meer in de brochure ‘Een erfenis, wat nu?’ van de site Notaris.nl.

Voor persoonlijk advies kan je best contact opnemen met een notaris.