Had jij of je huisdier al eens een tekenbeet? Je kan ze overal in de natuur tegenkomen, dus niet alleen als je het bos intrekt. Ook in de tuin of bij het wandelen kan een teek je pad kruisen. En van een tekenbeet kan mens en dier ziek worden … Daarom is het belangrijk dat je weet wat je moet doen om tekenziekten te voorkomen.

Wat is een teek?

Teken zijn bloedzuigende parasieten die behoren tot de spinachtigen. Het zijn dus geen insecten. Ze voeden zich met bloed van zoogdieren, vogels, en soms ook reptielen en amfibieën. 

De grootte van de teek hangt af van het ontwikkelingsstadium en de soort. Larven zijn 0.5 tot 1 mm groot en hebben zes poten. Nymfen en adulten hebben acht poten en zijn respectievelijk 2 tot 3.5 mm en 7 tot 15 mm groot. 

Er bestaan zo’n 800 soorten teken die verdeeld zijn over 3 ‘families’ en waarvan er maar een 100tal bacteriën of andere ziekmakers over kunnen brengen op mens of dier. De grootste groep teken is de familie harde- of schildteken (Ixodidae) waaronder ook de schapenteek of ixodes ricinus behoort die bij ons het meest bekend is. De tweede familie bestaat uit zachte of lederteken. In onze landen komen hiervan slechts 2 soorten voor, maar die staan er niet om bekend ziektes over te brengen op mens of dier. De derde familie, Nuttalliella, bestaat maar uit één soort en komt vooral in Afrika voor.

Een tekenbeet is pijnloos omdat de teek samen met zijn speeksel ook verdovings- en antistollingsstoffen uitscheidt. Hij zoekt vaak een warm (en dus niet goed zichtbaar) plekje. Daarom is het belangrijk om goed en grondig op tekenbeten te controleren.

Waar komen teken voor?

Teken komen voornamelijk voor in bossen, de heide, weilanden, parken, tuinen en zelfs in duinen.  De teken bevinden zich voornamelijk op de bodem, bv. tussen de dode bladeren, of in de onderste lagen van de vegetatie. Bij het zoeken naar een nieuwe gastheer klimmen of kruipen ze op hoog gras, varens en lage struiken tot een hoogte van 20-70 cm. Eenmaal op het lichaam kruipt de teek verder op zoek naar een geschikte plaats om zich vast te hechten. Een teek springt niet, en laat zich ook niet uit een boom vallen. 

In 2020 werden er in België 9.935 tekenbeten gerapporteerd: 4.821 in Vlaanderen, 237 in Brussel en 4.877 in Wallonië. De meeste tekenbeten werden in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant, Namen, Luxemburg en Luik opgetekend.

Sciensano – raadpleeg het volledige rapport van de geregistreerde tekenbeten in 2020

Wanneer zijn ze het meest actief?

Teken kunnen het hele jaar actief zijn, maar ze zijn voornamelijk actief tussen maart en oktober (buitentemperaturen van meer dan 7-10°C). De meeste tekenbeten worden dan ook opgelopen in de maanden mei, juni en juli, wanneer het warmer is en mensen meer buitenkomen in de natuur.

Tekenziekten

De meest voorkomende ziekte overgebracht door teken is de ziekte van Lyme. Er zijn echter verschillende tekenziekten die overgebracht kunnen worden door teken besmet met bacteriën of virussen en die al dan niet zowel op mens als op dier overgebracht kunnen worden.

Ongeveer één op vijf teken in België en Nederland is besmet met de bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. In Zuid-Europese landen zou dit zelfs 1 op 2 zijn.

Doe de tekencheck

Controleer dezelfde dag nog op teken

Controleer jezelf, je huisdieren en andere familieleden de dag zelf nog.

Wist je dat een teek meestal bijt zonder dat je het merkt? Teken houden van (warme) plekken waar je niet altijd meteen aan denkt.

Bij jezelf en je gezinsleden: controleer zeker knieholtes, liezen, bilspleet, haarlijn, navel, oksels en tenen. Bij je huisdieren: controleer zeker onder de poten, tussen de tenen, in de nek, aan de staartaanzet en onder de staart en rond de oren.

Verwijder een teek rustig en in één beweging.

Als je een teek gevonden hebt, verwijder die dan rustig en in één beweging met een tekenverwijderaar. Let daarbij op dat je de teek niet platduwt, want dan kan ze braken. Smeer ook niets op de teek en gebruik geen alcohol, jodium, zeep, ether of olie.

Je kan met verschillende hulpmiddelen teken verwijderen. Hieronder kan je swipen door de verschillende hulpmiddelen en hun gebruik. Zo heb je een tekenhaak, een tekenlasso, een tekenlepel, een pincet, een tekenkaart of een tekentrekker die je kan gebruiken. Kijk wat voor jou en ook voor je huisdier de aangenaamste en beste methode is.

Voor je hond volg je de volgende stappen:

1. Duw de vacht weg rondom de teek. Zo kun je hem beter zien en trek je niet teveel haartjes mee uit.
2. Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid van de hond vast. Let op dat je in de kop en niet in het lichaam van het beestje knijpt, als je dat wel doet wordt de kans op ziekteoverdracht groter.
3. Trek de teek langzaam maar krachtig en in 1 beweging recht naar boven uit de huid. Je mag de teek niet draaien, omdat de kans bestaat dat hij zijn maaginhoud leegt.
4. Controleer of de teek volledig verwijderd is. Denk je dat het kopje er nog in zit? Lees dan dit artikel.
5. Stop de teek in een doosje, flesje of plastic zakje waar hij niet uit kan. Je kan de teek eventueel laten testen op ziektes, of bij het restafval doen. Spoel hem niet door de wc, dit overleeft hij!
6. Desinfecteer de plek waar de teek zat en het gebruikte hulpmiddel met alcohol of jodium.
7. Was je handen met water en zeep.
8. Noteer de datum dat je de teek verwijderd hebt en waar op het lichaam je hond is gebeten (of maak een foto).

Let de komende maand op symptomen

Hou de plek rond de plaats van de beet een maand lang in het oog. Komt er bij jou of een gezinslid een rode vlek rond de beet die almaar groter wordt? Krijg jij of je huisdier gedurende die maand andere symptomen die lijken op griep (koorts met spier- en/of gewrichtspijn)? Ga dan naar je huis-/dierenarts en meldt de tekenbeet. Zowel voor jou als voor je huisdier kan men ook preventief een antibioticum voorschrijven als je er echt niet gerust in bent na het verwijderen van een teek.

Preventiemaatregelen

Voor mensen

Een uitstap in de natuur gepland? Je kunt met een paar preventieve maatregelen je kans op tekenbeten verkleinen:

• Blijf zoveel mogelijk op de paden.
• Draag kledij die je armen en benen bedekt en gesloten schoenen. Stop je broekspijpen in je kousen.
• Gebruik een insectenwerend middel met bijvoorbeeld DEET op de onbedekte huid. Raadpleeg je apotheker.

Voor dieren

Je kan preventief een afweermiddel of algemeen bestrijdingsmiddel op je huisdier aanbrengen. Hou er echter rekening mee dat niet alle middelen voor elk huisdier geschikt zijn en dat de actieve stoffen in deze producten (o.a. fipronil, imidacloprid en andere) niet geheel onschuldig zijn. Het gaat dan onder andere over Scalibor halsbanden, Spot-On pipetten zoals Advantix en Bravecto pillen. Vooral de feedback over dat laatste middel is alomtegenwoordig. Heel wat mensen zijn ervan overtuigd dat hun dier ernstig ziek of zelfs overleden is door dit middel. Ook van pipetjes werden al heel wat allergische reacties gemeld.

Gelukkig zijn er ook allerhande natuurlijke middeltjes ter beschikking. De werking is dan misschien niet altijd even goed gegarandeerd, maar het is wel gezonder voor je huisdier. Zo heb je natuurlijke sprays en pipetten zoals bijvoorbeeld die van Stop! Animal Bodyguard, kralenbandjes, knoflooksnoepjes zoals Schapenvet knoflook bonbons, etc.

Stofzuig sowieso regelmatig de ligplaatsen van je huisdieren. Dekentjes, ligkussens en dergelijke kunnen ontsmet worden door ze te wassen op minstens 60°C.

Voor je tuin

Wanneer je veel last hebt van teken in je tuin, is het belangrijk om er dagelijks een gewoonte van te maken om je gezin te controleren op teken, bijvoorbeeld bij het tanden poetsen ‘s avonds.

Denk ook aan je bezoekers, zij zijn het niet gewoon om te controleren op teken.  Maak er hen attent op!

Andere tips die relevant zijn voor mensen die thuis vaak teken hebben: 

• Vernietig na het verwijderen de teek, om te vermijden dat deze teek blijft leven.
• Teken kunnen ook in je kleding achterblijven. Klop na je activiteit in de tuin je kleding goed uit.
• Je tuin volledig tekenvrij houden is onmogelijk, maar verminder de kans door struiken en heggen te snoeien en regelmatig je gras te maaien, overhangende planten te vermijden en een scheiding te maken tussen de beplanting en het gazon (kiezels of houtsnippers). Wied onkruid en haal droge bladeren weg uit je tuin: dit zijn de geliefkoosde plekjes van teken en het ideale onderdak voor tekenlarven.
• Huisdieren kunnen teken binnenshuis brengen. Controleer je huisdier op teken en stofzuig regelmatig. 
• Kippen en pluimvee zouden de tekenpopulatie in je tuin drastisch doen dalen. 

Beten volledig voorkomen is onmogelijk. Bovenstaande tips zijn nooit volledig sluitend en bovendien voel je een tekenbeet niet. Controle op tekenbeten blijft noodzakelijk, maar laat daarvoor je natuurpret niet bederven. Wees niet gek en doe steeds de tekencheck!

Registratie van een tekenbeet

Noteer de datum en plaats van de tekenbeet en herinner jezelf aan het opvolgen van de symptomen. Je kunt hiervoor de app TekenNet gebruiken.

Je kan een tekenbeet ook registreren hier voor België, of hier voor Nederland.

In België roepen de onderzoekers van Sciensano eveneens op om de verwijderde teek naar hen op te sturen (enkel voor een teek die jou als mens gebeten heeft).